در مسیر درمان اختلال طیف اتیسم رویکردهای موثر بسیاری برای مدیریت یا درمان اتیسم وجود دارد. رویکردهایی مانند آموزش شنوایی، درمان با رژیم غذایی، برقراری ارتباط آسان، موسیقی درمانی، بازی درمانی، کاردرمانی و بهبود مجموعه حواس. مداخله زودهنگام با درمانهای رفتاری، شناختی و ارتباطی بسیار ساختاریافته میتواند به طور چشمگیری به کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم در یادگیری مهارتها کمک کند. برنامه های آموزشی مبتنی بر مدرسه که برای کودکان مبتلا به اوتیسم طراحی شده است میتواند در بهبود عملکرد موثر باشد. با این حال، برخی از کودکان دارای اتیسم هرگز قادر به برقراری ارتباط یا زندگی مستقل در بزرگسالی نخواهند بود.
تاکنون هیچ روش قطعیای برای درمان کودکان دارای اختلال اتیسم یافت نشده. کارآمدترین روش درمانی، توانبخشی است. مداخلات به هنگام و حمایتهای تحصیلی ویژه میتواند به بسیاری از کودکان کمک کند تا مهارتهای اجتماعی و ارتباطی خود را بهبود بخشند، رفتارهای تکراری را کاهش دهند و در زندگی روزمره به خوبی عمل کنند.
متاسفانه هیچ دارویی نمیتواند اختلال طیف اوتیسم را از بین ببرد و داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد روان پریشی و ضد تشنج اغلب برای کمک به کنترل علائم خاص تجویز میشوند. ارزیابی موفقیت در درمان به دلیل تجربیات متنوع افراد دارای اختلال طیف اتیسم پیچیده است و موفقیت درمان میتواند با شرایط متفاوت باشد.
یک برنامه درمانی موثر بر علایق کودک استوار است، تکالیف را به صورت یکسری گامهای ساده آموزش میدهد، توجه کودک را فعالانه در تکالیف سازمان یافته درگیر میکند. همچنین مشارکت والدین به عنوان عامل اصلی در موفقیت درمان حائز اهمیت است. رویکردهای توانبخشی به دو دسته درمانی و تربیتی تقسیم میشود. روشهای درمانی شامل تصحیح رفتاری و روش بهبود ارتباط، روشهای رژیمی و دارویی و روشهای ترکیبی میباشد. والدین باید توجه داشته باشند روشی که برای یک کودک مناسب است ممکن است برای کودک دیگری تاثیر چندانی نداشته باشد. بنابراین بهتر است والدین برای انتخاب یک رویکرد توانبخشی با متخصصان عصب - رشدی کودک مشورت کنند.
یکی از موثرترین مداخله درمانی افراد دارای اتیسم تحلیل رفتار کاربردی (ABA) است. پژوهشهای انجام شده تاثیر این روش را در کاهش رفتار نامطلوب و افزایش برقراری ارتباط، یادگیری و روابط اجتماعی مطلوب در افراد دارای اتیسم نشان داده است. منظور از مدیریت رفتار، تقویت رفتارهای مطلوب و کاهش رفتارهای نامطلوب است. پژوهشهای نشان دادند که ABA و سایر درمانهای رفتاری رشد و مهارتهای فرد را بهبود میبخشد، به ویژه زمانی که برای سنین پایین به کار گرفته شود. همچنین رفتار درمانی اغلب با گفتار درمانی، کاردرمانی یا درمان یکپارچگی حسی همراه است.
مداخلات بهنگام میتواند تفاوت بزرگی برای کودکان دارای اوتیسم ایجاد کند. تحقیقات نشان میدهد که بهترین نتایج رفتاردرمانی بیشتر در کودکانی اتفاق میافتد که از حدود سه سالگی شروع میشوند. پرداختن به چالشها در مراحل اولیه رشد میتواند به کودکان کمک کند مهارتهایی را که برای گذر از مدرسه، روابط و زندگی روزمره به آن نیاز دارند، به دست آورند. تشخیص زودهنگام و مداخله بهنگام به والدین کمک می کند که استرس آنها کاهش پیدا کند و رابطه آنها با فرزندشان تقویت شود.
هدف از درمانهای رشدی، بهبود مهارتهای خاص مانند زبان یا مهارتهای فیزیکی است. برنامه درمانی اغلب شامل بیش از یکی از درمانهای زیر است:
۱. کاردرمانیهدف کاردرمانی کمک به کودک دارای اوتیسم برای انجام مهارتهای روزمره زندگی است. کاردرمانی به بهبود مهارت های عملی مانند لباس پوشیدن مستقل، غذا خوردن، نظافت یا استفاده از حمام کمک میکند و یا ممکن است بر تسلط بر مهارتهای حرکتی ظریف مانند نوشتن، رنگ آمیزی و برش با قیچی متمرکز باشد.
جلسات فیزیوتراپی شامل فعالیتها و تمرینهایی است که مهارتهای حرکتی را تقویت میکند و قدرت، وضعیت بدن و تعادل را بهبود میبخشد. انجام این تمارین به کودک کمک کند تا راحت تر با بچههای دیگر بازی کند.
از بازی برای توسعه روابط و ایجاد مهارتهای اجتماعی و ارتباطی با ایجاد علایق خود کودک استفاده میشود.
این مداخله شامل فعالیتهایی است که انگیزه، علاقه و توانایی مشارکت در تعاملات اجتماعی را افزایش میدهد.
مداخله یکپارچگی حسی به کودکان کمک میکند از واکنشهای بیش از حد به صداها، بینایی و سایر محرکها (که به آن اضافه بار حسی گفته میشود) اجتناب کنند.
این مداخله به کودکان میآموزد که چگونه با به اشتراک گذاشتن، همکاری، نوبت گرفتن، پرسیدن و پاسخ دادن به سؤالات و استفاده از سایر مهارتهای اجتماعی ضروری، تعامل مناسب داشته باشند. این معمولا در یک محیط گروهی انجام میشود.
اگر کودک شما کلام نداشته باشد، ممکن است بر روی دستیابی به مهارتهای ارتباطی اولیه تمرکز کند. اما اگر کلام داشته باشند، ممکن است بیشتر بر روی عمل شناسی گفتاری (یا توانایی استفاده از زبان در یک محیط اجتماعی) تمرکز شود.
هیچ دارویی برای درمان علائم زمینه ای اوتیسم وجود ندارد. با این حال اغلب از داروها برای درمان مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری، خودآزاری و کجخلقی شدید که مانع از عملکرد موثر افراد دارای اتیسم استفاده میشود. برای مثال، داروهای ضد روان پریشی ممکن است برای درمان کج خلقی، پرخاشگری و آسیب به خود تجویز شوند.
داروهای محرک که برای افراد دارای اختلال کمبود توجه/ بیشفعالی تجویز میشوند برای کودکان طیف اتیسم هم تجویز میشوند. این داروها ممکن است بیش فعالی و تکانشگری را به ویژه در کودکان با عملکرد بالا کاهش دهد. متاسفانه از هر ۴ نفر فرد دارای اختلال اتیسم، یک نفر دچار حمله صرع میشود. به همین دلیل داروی ضد تشنج برای آنها تجویز میشود. داروهای ضد تشنج تعداد حملههای صرع را کاهش ميدهد ولی نمیتواند برای همیشه آنها را از بین ببرد.پاسخ قطعی به این سوال که کودکان اوتیستیک به چند ساعت درمان یا حمایت نیاز دارند، وجود ندارد. این به این دلیل است که تعداد ساعات درمانی که برای یک کودک خوب جواب می دهد ممکن است برای کودک دیگر چندان موثر نباشد.
اگر کودک شما زیر ۳ سال سن دارد میتواند از شانس درمان زودهنگام بهره برد. کودک میتواند در خانه و یا مراکز درمانی از برنامههای درمانی زودهنگام استفاده کند. در روش اول یک تیم درمانگر به خانه شما میآید و برنامه درمانی را در خانه اجرا میکنند. در روش دیگر درمان، والدین باید کودک را مرتب به مرکز درمانی ببرد و تحت درمان قرار دهد.
والدین دارای کودک طیف اتیسم باید توجه داشته باشند که کودک خود را بهتر از دیگران میشناسند و میتوانند به متخصص مربوطه و درمانگران در رابطه با انتخاب و اجرای برنامه درمانی کمک کنند. تبادل اطلاعات و تجربیات میان والدین و درمانگران بسیار مهم و حیاتی است و میتواند در پیشبرد برنامه درمانی و پیشرفت کودک بسیار موثر باشد.
در مدارس ابتدایی کودک باید در زمینه مهارتهایی که در آن تاخیر دارد، کمک دریافت کند و در همین حال برای پیشرفت در زمینههایی که قوی است تشویق شود. هر جا که ممکن است برنامه آموزشی باید با نیازهای کودک هماهنگ شود. در طول سالهای راهنمایی و متوسطه، برنامههای آموزشی میبایست شامل موضوعات کاربردی همچون کار کردن، زندگی اجتماعی و فعالیتهای خلاقانه باشند. این برنامهها ممکن است شامل تجربیات کاری، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی و یادگیری مهارتهایی که در زندگی اجتماعی حائز اهمیت هستند، باشد.
نوجوانی سن اضطراب و ابهام است و این ویژگیها در نوجوانان اهمیت بسیار دارند. همچنین سالهای نوجوانی زمانی است که دارای اختلالات طیف اتیسم کمتر نیست. همچنین سالهای نوجوانی زمانی است که کودکان از لحاظ اجتماعی حساس میشوند. در سالهایی که بیشتر نوجوانان درگیر مسائلی همچون جوش صورت، محبوبیت، نمره و قرار ملاقات هستند. نوجوانان دارای اتیسم آگاه میشوند که با دیگر هم سن و سالهایشان متفاوت هستند. در برخی از آنها ناراحتی حاصل از این آگاهی و درک و فهم، میتواند موجب افزایش انگیزه برای یادگیری رفتارهای جدید و کسب مهارتهای اجتماعی شود.