بازی درمانی
اکثر کودکان خردسال نمیتوانند بنشینند و احساسات خود را مانند افراد بالغ و بزرگسال به صورت کلامی بیان کنند. آنها فعال و عاشق بازی هستند و درمانگران سالهاست که به این موضوع پی بردهاند. به همین دلیل شروع به استفاده از روشهای بازی درمانی برای کمک به کودکان کردهاند تا از طریق بازی به افکار و احساسات کودک پی ببرند.
انجمن بازی درمانی، این روش را به عنوان یک فرایند بین فردی معرفی میکند که در آن، بازی درمانگران آموزش دیده از قدرت درمانی بازی برای کمک به کودکان برای جلوگیری یا حل مشکلات روانی - اجتماعی و دستیابی به رشد و توسعه مطلوب استفاده میکنند.
به عبارت دیگر، بازی درمانی یک روش درمانی است که میتواند به کودکان کمک کند تا افکار خود را بهتر انجام دهند و افکار خود را توضیح دهند و احساسات خود را تنظیم کنند. بازی درمانی همچنین میتواند برای کمک به کودکان دارای اتیسم در توسعه روابط بین فردی به کار برده شود.
یکی از بهترین روشهای برقراری ارتباط با کودک بازی است. بازی درمانی مبتنی بر ارتباط والد – کودک به دلیل مرکز بر کودک میتواند روش مناسبی برای برقراری ارتباط کودک باشد. بازی به عنوان ابزار یادگیری مهارتهای کلامی، حل مسئله، حافظه، خلاقیت، اعتماد به نفس، انگیزه و آگاهی از نیازهای دیگران به کار برده میشود.
به علاوه نقش مرکزی بازی در رشد کودک سالم و به عنوان شکلی از ارتباط به خانواده فرصت برقراری ارتباط با کودک و درک احساسات، انگیزهها، دریافتها و افکار و رفتار کودکان را میدهد. بازی باعث پیوند افکار درونی کودک و دنیای خارجی او و کنترل اشیای خارجی توسط کودک میشود. همچنین بازی به کودک کمک میکند تا تجربیات، افکار، احساسات و تمایلاتی تهدیدکننده را نشان دهد.
بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی یکی از روشهای توانبخشی و آموزش کودکان است. چرا که ممکن است کودکان نتوانند احساسات خود را پردازش کنند یا مشکلات خود را به والدین یا بزرگسالان دیگر بیان کنند. بنابراین بازی درمانگر میتواند هنگام بازی با کودک، مشکلات و چالشهای کودک را مشاهده و به او کمک کند تا احساساتش را کشف کند و یا با آسیبهای حل نشده مقابله کند. به علاوه از طریق بازی، کودکان میتوانند مکانیسمهای مقابلهای جدید و نحوه تغییر جهت دادن رفتارهای نامناسب را بیاموزند.
فواید بازی درمانی
فیلسوفان و روانشناسانی مانند ارسطو، افلاطون و فروید، در گذشته درباره مزایایی که بازی میتواند برای رشد کلی کودک داشته باشد، صحبت کردهاند. بازی احساس استرس و کسالت را از بین میبرد، ما را به شیوه ای مثبت با مردم پیوند میدهد، تفکر خلاق را تحریک میکند و احساسات ما را تنظیم میکند.
مطالعات نشان داده اند که بازی درمانی میتواند به کودکان کمک کند تا واکنشهای خود را نسبت به استرس، اضطراب، افسردگی، عصبانیت و بیش فعالی مدیریت کنند. همچنین بازی میتواند برای کسانی که در زندگی کودک دخیل هستند مفید باشد.
از آنجایی که بازی درمانی به کودکان اجازه می دهد تا خود را به شیوه ای جدید بیان کنند، والدین و سایر بزرگسالان میتوانند از یادگیری درباره افکار و احساسات کودک خود بهره مند شوند. و این میتواند به ایجاد پیوند قوی تر بین بزرگسال و کودک کمک کند. طبق پژوهشهای انجام شده تا ۷۰ درصد کودکانی که به همراه والدینشان برای بازی درمانی مراجعه میکنند تغییرات مثبتی را مشاهده و تجربه میکنند.
فواید بازی درمانی عبارت است از:
- کاهش اضطراب
- مهارتهای اجتماعی قویتر
- تشویق کودک به استفاده از زبان
- مسئولیت بیشتر در قبال برخی رفتارها
- بهبود مهارتهای حرکتی ظریف و درشت
- احترام به خود و همدلی و احترام به دیگران
- یادگیری کامل تجربه کردن و بیان احساسات
- توسعه راهبردهای مقابلهای و مهارتهای حل مسئله خلاق
اگر کودک دارای تاخیر رشدی، اختلالات عصب - رشدی و یا بیماری جسمی تشخیص است، بازی درمانی جایگزین دارو و یا درمانهای ضروری دیگر نمیشود. بازی درمانی را می توان به تنهایی و یا در کنار سایر روش های درمانی استفاده کرد. اگرچه افراد در هر سنی می توانند از بازی درمانی بهره ببرند، اما معمولاً برای کودکان ۳ تا ۱۲ سال استفاده مفید است. بازی درمانی ممکن است در شرایط مختلفی مفید باشد، مانند:
- اختلال طیف اوتیسم (ASD)
- اضطراب، افسردگی و اندوه
- رفتار پرخاشگرانه یا عصبانی
- رفتارهای مشکل ساز در مدرسه
- تأخیر رشدی یا اختلالات یادگیری
- بلایای طبیعی یا حوادث آسیب زا
- خشونت خانگی، سوءاستفاده یا بیتوجهی
- اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
- مواجهه با اقدامات پزشکی، بیماری مزمن یا مراقبتهای تسکینی
- مسائل خانوادگی مانند طلاق، جدایی یا مرگ یکی از اعضای نزدیک خانواده
بازی درمانی و اتیسم
اختلال طیف اوتیسم با آسیب در تعامل اجتماعی، مهارتهای ارتباطی و وجود رفتارها، علایق و فعالیتهای کلیشهای همراه است. در اختلال اوتیسم، چالش و مشکلاتی در زمینه عواطف، مهارتهای حرکتی به ویژه حرکات ظریف دستها، فعالیتهای روزمره زندگی، یادگیری زبان و گفتار و مهارت تقلید از دیگران دیده میشود.
اغلب مطالعات نشان میدهند که افراد دارای اختلال طیف اوتیسم دارای رفتارهای کلیشهای هستند. رفتارهای کلیشهای، رفتارهایی هستند که در نظر عموم مردم غیرمعمول، عجیب و نامناسب است. به این صورت که کودک این رفتارها و اعمال را به صورت مداوم تکرار میکند. از این جهت تمرینهای حرکتی میتواند باعث کاهش رفتارهای کلیشهای، افزایش پاسخهای مناسب و نیز افزایش تعاملات اجتماعی شود.
بازی درمانی چگونه انجام میشود؟
بسته به سن و مرحله رشد، کودکان به سادگی مهارتهای زبانی بزرگسالان را ندارند. کودک ممکن است چیزی را احساس کند، اما در بسیاری از موارد، یا نمی تواند آن را به بزرگسالان بیان کند و یا احساس میکند در اطرافش بزرگسال قابل اعتمادی ندارد که آن را به او بیان کند. از سوی دیگر، ممکن است بزرگسالان نشانههای کلامی و غیرکلامی کودک را اشتباه تعبیر کنند یا به طور کامل نادیده بگیرند.
کودکان از طریق بازی یاد میگیرند جهان و جایگاه خود را در آن درک کنند. بازی این امکان را به کودک میدهد تا احساسات درونی و عمیقترین احساسات خود را به نمایش بگذارند و اسباب بازیها میتوانند به عنوان نماد عمل کنند. از آنجایی که کودک نمیتواند به اندازه کافی احساسات خود را در دنیای بزرگسالان به نمایش بگذارد، بازیدرمانگر وارد دنیای کودک میشود. به علاوه در حین بازی، کودک ممکن است کمتر تحت مراقبت و فشارهای والدین قرار بگیرد و تمایل بیشتری برای به اشتراک گذاشتن احساسات خود داشته باشد.
جلسه بازی درمانی بسته به درمانگر و نیازهای خاص کودک متفاوت خواهد بود. برای شروع، درمانگر ممکن است کودک را در حین بازی مشاهده کند و با کودک، والدین یا معلمان مصاحبه جداگانه انجام دهند. در برخی موارد، درمانگر ممکن است والدین، خواهر و برادر یا سایر اعضای خانواده را وارد فرایند بازی درمانی کند تا به حل تعارض، ترویج بهبودی و بهبود پویایی خانواده کمک کند.
جلسات بازی درمانی
جلسات معمولا ۳۰ دقیقه تا یک ساعت طول می کشد و یک بار در هفته یا بیشتر برگزار میشود. تعداد جلسات مورد نیاز کودک و میزان پاسخ او به درمان بستگی دارد. بازی درمانی میتواند به صورت فردی یا گروهی انجام شود. جلسات بازی درمانی در محیطی برگزار میشود که کودک احساس امنیت کند و محدودیتهای کمی وجود داشته باشد. درمانگر ممکن است از تکنیکهایی استفاده کند که شامل موارد زیر است:
- تجسم خلاق
- نقش آفرینی
- داستان سرایی
- بازی موزیکال
- کاردستی و نقاشی
- عروسک، حیوانات عروسکی و ماسک
- بلوکها و اسباب بازیهای ساختمانی
مثالی از جلسه بازی درمانی
درمانگر براساس موقعیت، کودک را به سمت روشهای خاصی از بازی راهنمایی میکند یا به او اجازه میدهد خودش انتخاب کند. راه های مختلفی وجود دارد که درمانگر میتواند از بازی درمانی برای شناخت کودک و کمک به او برای مقابله با مشکلاتش استفاده کند. به عنوان مثال، درمانگر ممکن است به کودک تعدادی عروسک نشان دهد و از او بخواهد تا مشکلاتی را که عروسکها در خانه دارند، حل کند. یا ممکن است بازی درمانگر کودک را تشویق کند تا از عروسک های دستی برای بازآفرینی چیزی که به نظر آنها استرس زا یا ترسناک است، استفاده کند.
بازی درمانی روشی درمانی است که از بازی برای کشف و مقابله با مسائل روانی استفاده می کند. می توان آن را به تنهایی، به ویژه برای کودکان، یا همراه با سایر درمان ها و داروها استفاده کرد. برای بهره مندی از بهترین نتیجه از بازی درمانی، به دنبال یک متخصص سلامت روان دارای مجوز با تجربه در این نوع درمان باشید. پزشک اطفال یا پزشک مراقبت های اولیه شما می تواند ارجاع دهد.
آیا بازی درمانی برای کودک من مناسب است؟
اگر فرزندتان در برقراری ارتباط با شما مشکل دارد یا علائم اضطراب از خود نشان می دهد و قادر به بیان کلامی نیست، لطفاً با ما تماس بگیرید. کارشناسان نوروکید در یک جلسه غربالگری آنلاین رایگان به شما کمک میکنند تا تشخیص دهید که آیا بازی درمانی میتواند برای کودک شما مفید باشد یا خیر.