بازیهای شناختی نوروکید
هیچکس نمیتواند تأثیر اینترنت بر زندگی روزمره انسان را انکار کند. از سفارش مواد غذایی گرفته تا رزرو نوبت در کلینیک پزشک، همه چیز با استفاده از اپلیکیشنهای موبایلهای هوشمند امکانپذیر است و فرایند یادگیری هم از این موضوع مستثنی نیست.
امروزه اصطلاح "یادگیری دیجیتال" بسیار رایج است و آموزش دیجیتال، روش ابزارهای یادگیری سابق را به کلی تغییر داده است. اپلیکیشنهای بازی دیجیتال یکی از هوشمندانهترین و جالبترین روشهای آموزش مدرن هستند و بچهها میتوانند مهارتهای مهمی را با انجام یک بازی یاد بگیرند.
مزایای بازیهای آموزشی
نیازی به توضیح نیست که همه از جمله کودکان نوپا به گجتها یا دستگاه های دیجیتال علاقه دارند. همانطور که تکنولوژی در حال تکامل است، روش زندگی افراد و شیوه انجام فعالیتهای روزانهشان در حال تغییر است. روش یادگیری هم در حال تغییر سبک سنتی خود است. به همین دلیل برنامههای آموزشی و بازی در حال محبوب شدن هستند. تفکر خارج از چارچوب این برنامهها به کودکان کمک میکند تا مهارتهای جدید را یاد بگیرند و عملکرد خوبی داشته باشند.
یکی از مزایای بزرگ بازیهای آموزشی این است که میتوان از هر مکان و در هر زمانی از روز به آنها دسترسی داشت. به علاوه این برنامهها توجه کودکان نوپا را به خود جلب میکند و فعالیت ارائه شده در این برنامهها برای درگیر نگهداشتن کودک و یادگیری کافی است.
تمرکز کودک عامل کلیدی برای یادگیری مهارتهای مختلف است. بازیهای آموزشی دیجیتال برای کودکان هیجان انگیز، کاربردی و جذاب است و توانایی یادگیری بصری و شنیداری را در بین دانشآموزان فعال میکند.
یکی از مهمترین اهداف اپلیکیشن نوروکید ارتقای مهارتهای شناختی مانند توجه، تمرکز، حافظه دیداری، یادگیری، شناخت هیجانات، حل مسئله و … است. ما در نوروکید تلاش کردیم تا پس از تحلیل شناختی بازیهای بین المللی پر طرفدار حوزه کودک که نصبهای میلیونی داشتند، ۱۵ مینی گیم شخصیسازی شده با بیش از ۲۰۰ مرحله بازی برای کودکان طراحی کردیم. بازیهای شناختی نوروکید همراه با ایجاد اوقاتی شاد برای کودکان، به ارتقای کارکردهای شناختی کودک کمک میکند. در ادامه این مطلب قصد داریم که این بازیهای شناختی را معرفی کنیم.
۱. بازی پازل بدن
در بازی پازل بدن، کودک اعضای بدن را یاد میگیرد. کودک ابتدا باید اعضای بدن را شناسایی کرده و سپس هر عضو را در جای مناسب قرار دهد. این بازی به فرایند، مسئله و بهبود ادراک دیداری فضاییکودک کمک میکند. ادراک بینایی ـ فضایی و تشخیص موقعیت اشیا و اشکال در ارتباط با افراد و محیط اطرافش شکل میگیرد. سیستم ادراک فضایی، حرکات بدن را کنترل میکند و به ما اجازه میدهد بفهمیم هر قسمت از بدن ما در ارتباط با محیط در چه وضعیتی قرار دارد. یعنی این سیستم به ما کمک میکند که به صورت انعطافپذیری حرکت کنیم و بفهمیم که در چه موقعیتی هستیم.
در کودک دارای اختلال اتیسم ممکن است دریافتهای حسی دارای مشکل باشد و نتواند علائم آن را درک کند. همچنین ممکن است متوجه نشود که به حریم دیگران تجاوز کرده است زیرا ادراک روشن و واضحی نسبت به چگونگی وضعیت بدنش ندارد.
۲. بازی حدس بزن و انتخاب
در بازی حدس بزن چند لیوان دیده میشود. توپی زیر یکی از لیوانها قرار میگیرد و با جا به جایی لیوانها موقعیت توپ تغییر میکند، پس از اتمام جا به جایی کودک باید جای توپ را حدس بزند. بازی انتخاب هم دارای سه قسمت آسان، متوسط و سخت است. کودک در این بازی باید با توجه به تصویری که بالای صفحه نمایش داده میشود تصویر مرتبط به آن را از بین گزینهها انتخاب کند. هر دو بازی به تقویت خلاقیت، ارتقای توجه، تمرکز، بهبود مهارتهای تصمیم گیری، حل مسئله و توانایی ردیابی چشم کودک کمک میکند.
توجه یکی از فرایندهایی است که در پردازش اطلاعات نقش دارد و به عنوان یک پیش نیاز برای یادگیری محسوب میشود. توجه یعنی انتخاب یک چیز از میان موارد متضاد و متعدد که ما با آنها رو به رو میشویم. کودکی که در توجه و تمرکز چالش دارد، در یک زمان واحد به تعداد زیادی از محرکها توجه میکند. بنابراین کودکی که همیشه حواسش پرت است نمیتواند توجهش را به مدت کافی برای یادگیری متمرکز کند. تحقیقات بسیاری در مورد اختلال توجه در کودکان دارای اختلال طیف اتیسم انجام شده است. مطالعات اولیه بر روی این کودکان نشان دهنده نوعی نقص در توانایی کنترل شدت برانگیختگی در زمان مواجه شدن با محرکها است. در واقع این کودکان ممکن است در مقابل محرکهای دیداری و یا شنیداری خاص به طور افراطی و یا تفریطی برانگیختهشوند. به همین دلیل تمارین توجه و تمرکز در قالب بازی میتواند در این زمینه به کودکان دارای اختلال اتیسم و یا کودکان دارای نقص توجه کمک کند.
۳. بازی احساسات
این بازی شامل دو قسمت است. در قسمت اول فرزند شما باید طبق صدایی که میشنود حالتهای هیجانی مختلف مثل حالت عصبانی و یا حالت خوشحال را از بین تصاویر انتخاب کند. در قسمت دوم ۱۰ تصویر نشان داده میشود که هرکدام حالت چهرهی متفاوتی دارد؛ فرزند شما میتواند با انتخاب هر کدام از تصاویر، هیجان مرتبط با آن تصاویر را یاد بگیرد. این بازی به فرایند یادگیری هیجانات در کودک کمک میکند.
کودکان تقریبا در سه سالگی توانایی درک ابعاد مختلف فرایند فکر کردن را کسب میکنند. یعنی به خوبی میدانند که فقط انسانها میتوانند فکر کنند و اشیا قادر به انجام این کار نیستند. آنها میدانند که فکر کردن فعالیتی درونی است و مغز در این فعالیت درگیر است. اما اینکه دقیقا از چه سنی بر حالتهای هیجانی خود آگاه میشوند، مشخص نیست. برخی متخصصان باور دارند که کودک از همان آغاز تولد دارای هیجانات متفاوتی است در حالی که برخی دیگر از پژوهشگران معتقدند که در ابتدا هیجانات نوزاد محدود است. با این حال بررسیهای آزمایشگاهی نشان دادند که حالات و هیجانهایی مثل شادی، ترس، غم، خشم، نفرت، شگفتی و… احتمالا در هفتههای اول زندگی نمایان میشوند.
پاسخ به عواطف و هیجانهای دیگران نقش بسیار مهم در شروع زندگی دارد. تقلید کردن یک پاسخ هیجانی است که در اولین ساعات عمر نوزاد شروع میشود. نوزادان چند هفته بعد از تولد به محض دیدن چهره انسانی شروع به نمایش لبخند اجتماعی میکنند و تقریبا ده هفته بعد از تولد به چهرههای خشمگین، شاد و غمگین واکنش نشان میدهند. به علاوه کودکان در سال اول زندگی میتوانند هیجانها و اتفاقات بیرونی را به هم ربط دهند. نشان دادن هیجانها یک کارکرد ارتباطی است و چگونگی نمایش هیجانات نقش مهمی در ارتباط کودک با دیگران دارد.
علاوه بر درک و نمایش هیجانها، درک علت هیجانات عامل بسیار مهمی در رشد عاطفی – اجتماعی است. کودکان در سال دوم زندگی شروع به نظر دادن در مورد هیجانات میکنند و در سه سالگی میتوانند هیجانها را به علت مشخص بیرونی نسبت دهند؛ برای مثال میفهمند که هدیه باعث خوشحالی میشود. درک هیجانات به کودکان کمک میکند تا رفتار هیجانی دیگران را بفهمند. کودکان در سن چهار سالگی میتوانند هیجانهای پایه مثل غم، خشم، شادی و ترس را در زندگی روزمره تشخیص بدهند. بعد از چهار سالگی فهم کودکان از هیجانها بهتر میشود و از هیجانهای پیچیده مثل شگفتی، علاقهمندی، شرم، خجالت، حسادت، غرور و… آگاه میشوند.
کودکان دارای اختلال طیف اتیسم با عملکرد بالا در فهم علت واکنشهای هیجانی دیگران مشابه کودکان عادی هستند. اما به دلیل ضعف در ارزیابی قضاوتهای دیگران، در فهم هیجانهای پیچیده مانند شرم، خجالت و غرور به شدت دچار چالش هستند. این کودکان توانایی توصیف و بیان هیجانهای پیچیده خود را ندارند. درک هیجانهای ساده و پیچیده نیاز به درک ذهنی و انتزاعی دارد. پژوهشهای علمی نشان میدهد که ممکن است در افراد دارای اختلال اتیسم، ناهنجاری در پردازش چهرهها باعث ناهنجاری در توجه و درک اجتماعی شود. به علاوه محدودیت تجربه چهرهها در اوایل زندگی باعث ناتوانی در توجه به چهرهها و تعامل اجتماعی میشود
پژوهشها نشان میدهند که تجربه دیداری در ماههای اولیه زندگی برای رشد عادی سیستم پردازش چهره ضروری است. به همین دلیل فراهم کردن محیط اجتماعی و ایجاد شرایطی برای تجربه چهرههای مختلف انسانی در دوران اولیه زندگی کودک میتواند باعث افزایش تواناییهای مختلف مثل پردازش چهرهها، تعاملات اجتماعی، ارتباطی و زبانی شود.
۴. بازی نقاشی
در این بازی کودک میتواند با کشیدن انگشت خود بر روی صفحه در آسمان نقاشی کرده و آتش بازی راه بیاندازد. این بازی به تخلیه هیجان و تقویت مهارتهای ظریف حرکتی منجر خواهد شد.
۵. بازی موسیقی
در این بازی کودک میتواند با دست بادکنکها را منفجر کند تا آهنگی بسازد. هر بادکنک یک نوت موسیقی است و توالی نوتها یک موزیک واقعی را میسازد. این بازی به فرایند توجه، تمرکز، هماهنگی بین چشم و دست و سرعت عمل کودک کمک میکند.
موسیقی به کودکان کمک میکند تا به هماهنگی یا یکپارچگی بین احساسات خود دست پیدا کنند و بین حس شنوایی و سایر احساسات با شنیدن موسیقی هماهنگی به وجود آید. موسیقی حاصل پردازش اطلاعات غیرکلامی ریتمیک صوتی است که بار عاطفی دارد و به همین دلیل میتواند به عنوان یک مداخله درمانی هم به کار گرفته شود.
اتیسم یک اختلال در فرایندهای رشدی طبیعی است که در دو سال اول زندگی رخ میدهد. این اختلال باعث نقایصی در مهارتهای زبانی، ارتباطی، عملکرد اجتماعی و انطباقی میشود. یادگیری کودکان دارای اختلال طیف اتیسم مانند کودکان دیگر نیست و در درک ارتباط کلامی و غیرکلامی دارای چالش هستند. طبق پژوهشهای انجام شده، افراد مبتلا به اوتیسم درک ضعیفی از نشانههای عاطفی و اجتماعی دارند و اغلب در تفسیر و تشخیص صوتی و حالات چهره و احساسات از هم سن و سالان خود عملکرد ضعیف تری دارند.
موسیقی میتواند مداخلات دیگر را تقویت کند و به عنوان یک مداخله درمانی برای افزایش مهارتهای اجتماعی و ارتباطی در کودکان مبتلا به اتیسم، به صورت ترکیبی با درمانها و آموزشهای دیگر به کار گرفته شود. موسیقی به دلیل وجود ریتم به عنوان روشی نافذ و یک راه ارتباط غیر کلامی به خوبی با کودکان مبتلا به اتیسم ارتباط برقرار میکند. کودکان دارای اختلال طیف اتیسم از موسیقی به عنوان نشانههایی برای ارتباط متقابل بهره میگیرند.
پژوهشها نشان میدهند که کودکان دارای اختلال طیف اتیسم محرکهای مربوط به موسیقی را بر سایر شرایط و محرکهای بینایی و شنیداری ترجیح میدهند. فعالیتهای مرتبط با موسیقی میتواند در افزایش تکلم، ایجاد پاسخهای شفاهی، افزایش تماس چشمی و رفتارهای مناسب اجتماعی نقش داشته باشد. در حال حاضر موسیقی به عنوان روشی برای درمان رفتارهای کودکان دارای اتیسم مطرح میشود.
۶. بازی آموزش کلمات
بازی آموزش کلمات شامل سه قسمت است: کارتهای دیداری، ببین و انتخاب کن و بشنو و انتخاب کن. این بازی به فرایند یادگیری کودک کمک خواهد کرد.
۱. کارتهای دیداریاین بخش از بازی به آموزش الفبا اعداد، رنگها، حیوانات، اعضای بدن، میوهها، اشیاء مربوط به حمام، لباسها، غذاها و وسایل خانه میپردازد؛ در این بخش، تصاویر هر یک از موارد ذکر شده به کودک نمایش داده شده و اسم آنها نیز به درستی تلفظ میشود.
۲. ببین و انتخاب کن
در این قسمت کودک با توجه به چیزی که در قسمت کارتهای دیداری یاد گرفته باید نام درست تصاویر را انتخاب کند.
۳. بشنو و انتخاب کن
در این بخش نام تصاویر پخش میشود و کودک باید با توجه به چیزی که میشنود، تصویر درست را انتخاب کند.
۷. بازی توجه، تفاوتها و سایهها
در بازی توجه کودک باید از بین اجسامی که از داخل چالهها بیرون میآیند میوهها و حیوانات را انتخاب کرده و بمبها را نادیده بگیرد. این بازی به ارتقای توجه و تمرکز، تقویت هماهنگی چشم و دست، بازداری و سرعت عمل کودک کمک خواهد کرد. به علاوه کودک در بازی تفاوتها از بین تصاویر، تصویری که با بقیه تفاوت دارد را شناسایی و انتخاب میکند. این بازی به ارتقای توجه، تمرکز و تقویت تمییز دیداری کمک خواهد کرد. بازی سایهها دارای سه مرحله آسان، متوسط و سخت است و هر قسمت شامل چندین مرحله میباشد. در این بازی تصویر یک شیء همراه با چند گزینه از سایهها در اختیار کودک قرار میگیرد و باید سایه مرتبط با تصویر را شناسایی کرده و گزینه درست را انتخاب کند. این بازی به ارتقای توجه، تمرکز و بهبود مهارتهای دیداری کمک خواهد کرد.
نخستین عامل مهم در یادگیری، توجه یا دقت است و یکی از مشکلات کودکان مبتلا به اتیسم نقص در توجه و تمرکز و به دنبال آن مشکلات یادگیری است که باعث میشود تا کیفیت زندگی در این کودکان کاهش یابد. همچنین عدم آموزش مناسب میتواند صدمات جبرانناپذیری بر سلامت روانی کودک، خانواده و جامعه وارد کند
توجه به معنی توجه انتخابی بر روی بخشی از اطلاعات حافظه حسی است. به صورت کلی اطلاعات و فعالیتهای تازه و ناآشنا نیاز به توجه بیشتری دارند. ما از طریق توجه کردن به بعضی امور و بیتوجهی به بعضی امور دیگر تصمیم میگیریم که چه چیزی را ادراک کنیم. بنابراین توجه یا دقت در ادراک اطلاعات و انتقال آنها به حافظه کوتاه مدت و پس از آن حافظه بلند مدت نقش اساسی دارد. بسیاری از کودکان دارای اختلال طیف اتیسم در موقعیتهای یادگیری فقط به جز یا نشانهای از مجموع نشانههای موجود در یک محرک توجه میکنند. بنابراین کودکان دارای اتیسم به دلیل مشکلاتی که در توجه به محرکها نشان دارند دچار فراموشی میشوند و یا از توجه به محرکها اجتناب میکنند. این افراد بر یک جنبه از محرک توجه دارند و از توجه به سایر جنبهها غفلت میکنند.
کودکان دارای اختلال اتیسم گرایش به پاسخدهی یک محرک از سه محرک را دارند و این ویژگی میتواند مشکلات متعددی را برای کودکان و در ارتباط با دنیای پیرامونشان ایجاد کند. برای مثال اگر کودک بخواهد تفاوت چنگال و قاشق را تشخیص دهد ممکن است بیشتر به رنگ آنها توجه داشته باشد تا شکل آنها. طبق پژوهشهای انجام شده یادگیری از طریق بازیهای دیجیتال رضایت بیشتری را برای دانش آموزان فراهم میکند. به همین دلیل استفاده از بازیهای آموزشی در آموزش مفاهیم مختلف منجر با افزایش انگیزه و اشتیاق و همچنین ارتقای میزان یادگیری کودکان و دانشآموزان دارای اتیسم میشود.
۸. بازی اعداد
فراگیری اعداد یک دانش اولیه یادگیری برای اکثر کودکان است. وقتی والدین شروع به بازی با کودک میکنند، کودک اغلب به طور خود به خود شروع به شمردن و الگوبرداری از آنها میکند. تسلط بر دانش اعداد به دلایل زیادی برای کودکان خردسال مهم است. درک اعداد کمک میکند تا کودکان مهارت حل مسئله را به دست آورند و در نهایت، تفکر ریاضی خود را سازماندهی کنند. همچنین به آنها کمک میکند تا دنیای اطراف خود را بهتر درک کنند.وقتی مسئله یادگیری مهارتهای ریاضی مطرح میشود، دست کم گرفتن کودکان مبتلا به اتیسم آسان است. اگرچه آموزش ریاضی به دانش آموزان مبتلا به اتیسم کار آسانی نیست، اما قطعاً قابل دستیابی است. کودکان مبتلا به اتیسم معمولاً توجه خود را به یک فعالیت متمرکز میکنند تا جایی که حتی اطراف خود را درک نمیکنند. ممکن است کمی طول بکشد. با توجه به مشکلات ذکر شده در بالا، کودکان مبتلا به اتیسم نیازهای آموزشی خاصی دارند که باید توسط والدین، مربیان و یا معلمان برآورده شود، تا کودک بتواند به طور مطلوب رشد کند و بتواند با دروس سختی مانند ریاضی همراه شود. بازیهای شناختی دیجیتال یکی از روشهای غيرمستقيمی است که در راستای ارتقای سطح مهارتهای مختلف کودکان دچار اختلال طيف اتيسم از آن استفاده میشود.
۹. بازی حافظه
بازی حافظه شامل مجموعه تصاویری است که دو به دو با هم مشابه هستند، در شروع بازی مکان تصاویر به کودک نمایش داده میشود و پس از چند لحظه تصاویر بر میگردند. لازم است کودک جای تصاویر را به خاطر بسپرد و آنها را دو به دو انتخاب کند. این بازی در ارتقای حافظه نقش بسزایی دارد.
در زمینه حافظه كودكان دارای اختلال طیف اتیسم، نظریههای متفاوتی وجود دارد. تعدادی از پژوهشها نشان دادهاند كه این كودكان در حافظه كوتاه مدت تفاوت چندانی با گروه كودكان عادی ندارند. نقص در حافظه کاری افراد مبتلا به طیف اتیسم موجب میشود که فرد برای نگه داشتن و دستکاری اطلاعات در ذهن بیشتر تلاش کند. حافظه کاری به فرد اجازه میدهد اطلاعات را برای مدت زمان کوتاهی در ذهن خود نگه دارد و یا تکلیف دیگری را به طور همزمان در ذهن به انجام برساند. در واقع حافظه کاری، توانایی حفظ اطلاعات در یک موقعیت پیوسته و فعال برای ادامه پردازش اطلاعات است. برای اینکه یک حافظه کاری نرمال بتواند به خوبی کارش را انجام دهد، لازم است اطلاعات به طور پیوسته وارد شده و سپس پردازش شوند تا در نهایت به خوبی یادآوری شوند. به همین دلیل به خاطر آوردن نیاز به میزان قابل ملاحظهای سازماندهی و پردازش اطلاعات دارد
۱۰. بازی الفبا
بازی الفبا در نوروکید شامل دو قسمت آموزش حروف و وصل کردن حروف میباشد تا کودک بتواند حروف الفبا را با آیتمهای جذاب و نمایش مناسب فرا بگیرد. توانایی خواندن و درک کردن برای یادگیری لازم است. بررسیهای اخیر در مورد اثر فرایندهای توجه به عملکرد، این حقیقت را روشن کرده است که کودکان دارای مشکلات یادگیری، در تکالیفی که نیاز به بیشترین مهارت شناختی دارد، بدترین عملکرد را دارند. خواندن از مهمترين و پيچيدهترين توانايیهای بشر و همينطور گام اول در كسب دانش است. برخی مهارتهای شناختی مانند رمزگشايی، بازشناسی و درک واژهها در كسب مهارت خواندن نقش دارند. توجه به كسب اين مهارت بهويژه در سالهای اوليه يادگيری، اجتنابناپذير است. آگاهی واج شناختی يكی از عوامل تأثيرگذار در خواندن است كه بسياری از محققان آن را پيشنياز خواندن میدانند. برای يادگيری طبيعی خواندن و نوشتن، لازم است كودكان به سطح مناسبی از آگاهی واجشناختی دست يابند.
۱۱. بازی پازل و ماشینها
بازی پازل نوروکید شامل دو پازل ۴ تکه و ۹ تکه میباشد. کودک میتواند پازلهای به هم ریخته را مرتب کند. کودک در صورت لزوم میتواند از قسمت بالای صفحه سمت راست گزینه راهنمایی را انتخاب کند. بازی پازل در ارتقای مهارت حل مساله و تقویت ادراک دیداری فضایی کمک تاثیر خواهد داشت. همچنین در بازی ماشینها، حرکت یک ماشین در جاده شبیه سازی میشود. در واقع قسمتهایی از جاده به صورت پازل میباشد و کودک باید مسیر را تکمیل کرده تا ماشین بتواند در مسیر حرکت کند. این بازی به ارتقای مهارت حل مساله و تقویت ادراک دیداری فضایی فرزند شما کمک خواهد کرد.جمع بندی
یک برنامه دیجیتال مناسب برای بیان داستان، آموزش اشکال هندسی و یا آموزش ریاضی و کلمات از موسیقی و رنگهای جذاب استفاده میکند. ابزارهای دیجیتال مانند کامپیوتر و موبایل برای اهداف آموزشی بسیار مفید هستند. این فعالیتهای دیجیتال روشی مناسب و راحت برای یادگیری و برقراری ارتباط و تعامل با کودکان است. ممکن است کودک دارای اختلال اتیسم به دلیل شرایط خاص خود با یادگیری مستقیم و چهره و به چهره راحت نباشد و در مقابل آن مقاومت کند. به همین دلیل این برنامهها با جذابیتهای خاصی که دارند باعث جلب توجه این کودکان میشوند.
بازیهای دیجیتال علاوه بر یادگیری مفاهيم و مهارتهای شناختی مختلف با این هدف ایجاد میشود که کودک لحظاتی را با والدین خود بگذراند و بیشتر با آنها ارتباط برقرار کند. به همین دلیل لازم است والدین با صدایی ملایم در مورد بازیها با او صحبت کنند و به او فرصت دهند تا حرف بزند و لذتهایش را با آنها به اشتراک بگذارد. به علاوه والدین باید تا جایی که میتوانند باید با کودک خود ارتباط برقرار کنند و هنگام بازی از او سوال بپرسند و منتظر جواب کودک باشند. به همین دلیل تیم نوروکید جهت ایجاد لحظات لذت بخش همراه با یادگیری و ایجاد ارتباط بین والدین و کودک، اقدام به ساخت بازیهای شناختی کرد.