کاردرمانی حسی - حرکتی
کاردرمانی چیست؟
زندگی از فعالیتهای معنی دار روزمره مانند تهیه غذا، نقاشی، شستن لباسها و بازی کردن تشکیل شده است. این فعالیتها بخشی از زندگی هستند و به معنا بخشیدن به زندگی کمک می کنند. آنها توصیف می کنند که ما چه کسی هستیم و چه احساسی نسبت به خود داریم.
هنگامی که به دلیل آسیب، بیماری، ناتوانی یا شرایط اجتماعی و محیطی نمیتوانیم این فعالیتها را به درستی انجام دهیم، کاردرمانگران به یافتن راه حل هایی برای رسیدگی به فعالیتهای روزمره زندگی کمک میکنند. کاردرمانی همچنین به پیشگیری از ناتوانی یا بیماری کمک می کند و نحوه مشارکت ما در اجتماع و زندگی را افزایش می دهد.
کاردرمانی رشتهای از مراقبتهای بهداشتی است که به درمان افرادی میپردازد که آسیبها، ناتوانیها یا سایر اختلالات را مانند اوتیسم را دارند. در این عمل، کاردرمانگران به بیماران کمک میکنند تا توانایی خود را برای درگیر شدن در فعالیتهای روزانه معنادار، از جمله برقراری ارتباط مناسب با دیگران، توسعه، بهبود یا حفظ کنند.
کاردرمانگران این فریند را با برقراری ارتباط مستقیم با بیمار و خانواده برای درک نیازهای فردی بیمار آغاز میکنند. آنها قبل از ایجاد اهداف معقول و برنامه درمانی، تواناییهای فیزیکی، حسی، عاطفی و شناختی بیمار را ارزیابی میکنند و برای چندین جلسه یا طولانی مدت با بیمار کار میکنند و به آنها کمک میکنند تا به سمت اهداف خود پیشرفت کنند.
اختلال طیف اوتیسم (ASD) چیست؟
اختلال طیف اوتیسم شایع ترین ناتوانی رشدی و اختلال عصبی است که افراد را در طول عمرشان تحت تاثیر قرار می دهد. اختلال اتیسم در هر فردی به طور متفاوتی ظاهر میشود و بر تمام جنبههای رشدی و عملکرد یک فرد تأثیر میگذارد؛ از جمله توانایی آنها در انجام مهارتهای روزمره زندگی، مشارکت در فعالیتهای مولد، فعالیتهای مرتبط با اوقات فراغت و تفریح و همچنین به طور کلی، توانایی آنها در برقراری ارتباط و مشارکت اجتماعی.
کودک دارای اختلال طیف اتیسم اغلب از نظر حسهای بدن خود دارای مشکلاتی میباشد. ممکن است این کودکان دارای آستانه تحریک بالا و پایین باشند و یا اینکه مغز آنها قادر نباشد از اطلاعات به دست آمده توسط حواس پنجگانه درکی از شرایط موجود بدست آورد. در این روش به کمک بازی درمانگر، کاردرمانگر و یا گفتار درمانگر به کودک کمک میکنیم تا بهتر از اطلاعات حسی بهره ببرد.
مثلا اگر کودک با حس لامسه خود مشکل دارد از کودک خواسته میشود تا جنسهای مختلف را لمس کرده و با آنها کار کند. موسیقی درمانی نیز جزئی از این روش است که توسط فرکانسهای متفاوت حساسیت کودک را در برابر برخی اصوات کم و یا زیاد میکند. مداخلات حسی یک روش درمانی است که روی پنج حس و روی مفاصل و عضلات یا به عبارت دیگر جسم کودک دارای اتیسم کار میکند.
کاردرمانگران چگونه کمک میکنند؟
کاردرمانگران از دانش خود در زمینه پردازش حسی، تنظیم هیجانی و رفتاری، رشد مهارتهای حرکتی ظریف و درشت و تحلیل تکلیف برای حمایت از یادگیری و مشارکت استفاده میکنند.
هدف کاردرمانی کمک به فرد در سراسر زندگی است، تا آنچه را روزانه میخواهد و احتیاج دارد با کمک کاردرمانی انجام دهد. برای افراد دارای اتیسم، کاردرمانی مهارتهای زندگی مثل آموزش دستشویی رفتن، لباس پوشیدن، رعایت بهداشت را آسان میکند.
کاردرمانی همچنین روی مهارتهای حرکتی ریز (مثل درست نگه داشتن مداد برای نوشتن، استفاده از قیچی برای بریدن)، مهارتهای حرکتی درشت (مثل دوچرخه سواری و شوت کردن توپ)، مهارتهای ادراکی مدیریت بدن در فضا (مثل کنترل حالات بدن و تخمین فاصلهها برای تشخیص موانع و...)، مهارتهای دیداری (مثل خواندن و نوشتن) و مهارتهای بازی کار میکند.
درمانگران از فعالیتهایی مثل تاب دادن برای کمک به کودک در پردازش اطلاعات و ارتقای مهارتهای ادراکی استفاده میکنند. ما حواس خود را (بینایی، صدا، بویایی، لامسه، چشایی، تعادل و حس بدن خود در فضا) ترکیب میکنیم تا محیط خود را درک کنیم. با این حال، برخی از کودکان و نوجوانان دارای اختلال طیف اتیسم ممکن است در فیلتر کردن اطلاعات حسی مشکل داشته باشند و این ممکن است برای آنها طاقتفرسا، ناراحتکننده و/یا دردناک باشد.
کاردرمانی حسی یک مداخله کلیدی است. ارائه مشاوره و مداخلات برای هدف قرار دادن هر حس، به سیستم عصبی کودک کمک می کند تا منظم تر شود. این میتواند اضطراب و خستگی کودک را کاهش دهد و توجه و عملکرد او را بهبود بخشد.
کاردرمانگران برای ارتقا، حفظ و توسعه مهارتهای مورد نیاز کودک تلاش کنند. برای مثال:
- بهره وری (به عنوان مثال تنظیم هیجان، سطح هشیاری و مشارکت)
- اوقات فراغت (مانند معاشرت با دوستان، تعلق به یک گروه و شرکت در بازی)
- مراقبت از خود (مانند لباس پوشیدن، خوردن یک وعده غذایی و مدیریت بهداشت شخصی)
برای ارزیابی بیمار مبتلا به اوتیسم، کاردرمانگران ممکن است از ابزارهای غربالگری مانند چک لیست اوتیسم، نمایه حسی، مقیاس درجه بندی اوتیسم کودکی (CARS) یا معیارهای تشخیصی که در ویرایش پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) ذکر شده است، استفاده کنند.
هنگام مشاهده بیمار، یک کاردرمانگر موارد زیر را بررسی میکند:
- حرکت: تعادل و دستکاری اشیاء
- ارتباط: گفتار و ارتباط غیر کلامی
- شناختی: دامنه توجه و تحمل کاری
- حسی: پاسخ به محرکها و جستجوی حسی
- اجتماعی: تعامل با دیگران، تنظیم هیجان و تماس چشمی
روشهای رایج کاردرمانی برای اوتیسم
پس از تکمیل ارزیابی، کاردرمانگر با بیمار و خانواده برای تدوین برنامه مداخله و اهداف درمانی همکاری میکند. مداخلات کاردرمانی برای اوتیسم ممکن است شامل موارد زیر باشد:- کار بر روی رشد حرکتی
- اجرای استراتژیهای خود تنظیمی
- تمرکز بر یکپارچگی و راهبردهای حسی
- سازماندهی گروههای همسالان، مشارکت اجتماعی و فعالیتهای مبتنی بر بازی
- بهبود مهارتهای روزمره برای کمک به فعالیتهای روزانه مانند حمام کردن، تغذیه و نظافت
جلسات کاردرمانی
هر جلسه کاردرمانی شامل ۳ عنصر است:
- فعالیتهای هشدار دهنده (به عنوان مثال چرخش، پرش روی توپ باشگاه، پرش، پرش ستاره) برای تحریک سیستم عصبی مرکزی بدن در آمادگی برای یادگیری.
- سازماندهی فعالیتها (به عنوان مثال تعادل روی تخته تاب خورده، غلت زدن چوب، شعبده بازی) که نیاز به مغز و بدن با هم دارند.
- فعالیتهای آرامبخش (کار سنگین ماهیچهها و فشار عمیق بهعنوان مثال هل دادن به دیوار، فشار دادن، استفاده از وزنه) برای آگاهی از بدن خود در فضا و افزایش توانایی خود تنظیمی ورودی حسی
کودکان پس از این فعالیتها منظمتر، آرامتر و متمرکزتر هستند، که باعث کاهش اضطراب و افزایش فرصتها برای شکوفایی و موفقیت در محیطی که اکنون در آن زندگی میکنیم، میشود.
فواید کاردرمانی حسی - حرکتی برای اختلال اتیسم
هدف اصلی کاردرمانی حسی - حرکتی بهبود کیفیت زندگی بیمار است. از طریق مداخلات، کاردرمانگران می توانند به افراد مبتلا به ASD کمک کنند تا:
- ارتباط مناسب برقرار کنند.
- روابط را حفظ و تقویت کنند.
- مستقلتر و با اعتماد به نفستر شوند.
- برای رسیدن به یک هدف یا هدف مشترک با دیگران همکاری کنند.
- احساساتشان را به روشی سالم و سازنده بیان کنند و سطح برانگیختگی خود را تنظیم کنند.